By Het is februari 2021 wanneer Mark Rutte na afloop van de virtuele EU-top nog skeptisch is over de komst van een Europees vaccinatiepaspoort. Een aantal van zijn Europese collega’s willen hier echter wel haast mee maken. Mensen zouden met dit paspoort meer reisvrijheden moeten krijgen dan niet-gevaccineerden. Het zijn vooral de Zuid-Europese landen die sterk afhankelijk zijn van toerisme en er alles aan willen doen om hun toeristenseizoen deze zomer te redden. En dat is geen vreemde gedachte. De vaccinatiecampagnes van meerdere Europese lidstaten liggen namelijk nog ver achter op schema.
Medio maart moet er een uitgewerkt plan liggen, waarmee de grenzen deze zomer open kunnen. Dat klinkt mooi: deze zomer weer op vakantie. Maar mogelijk ook een enorme beperking wanneer je nog niet gevaccineerd bent.
EU-voorzitter Von Der Leyen op 1 Maart: we werken aan een Digital Green Pass
Wat is een vaccinatiepaspoort?
Digital Green Pass, Vaccinatiepaspoort, Immuniteitspaspoort en Vaccinatiecertificaat: het zijn verschillende benamingen voor hetzelfde idee. Een (digitaal) bewijs dat je bent ingeënt, ofwel genezen van Covid-19. En mogelijk ook nog de optie heeft om een testbewijs (PCR-test) te laten zien wanneer je nog geen bescherming hebt, maar onlangs wel negatief bent getest. Met dit paspoort zou de douane of het hotel waar je straks incheckt, aan de hand van een QR-code of fysiek vaccinatiepaspoort, direct kunnen zien of je gevaccineerd bent. Brussel wil dat de data (naam, datum van vaccinatie en/of PCR-test) wordt opgeslagen in de individuele lidstaten. Middels een nieuw digitaal platform kunnen de lidstaten vervolgens de vaccinatie-informatie uitlezen van alle EU-burgers.
EU heeft haast, maar uitwerking is niet eenvoudig
Dat de EU haast maakt met het vaccinatiepaspoort is begrijpelijk, niet alleen vanwege het zomerseizoen. EU-voorzitter Von der Leyen wil liever zelf een oplossing uitwerken voordat Google of Apple dat doen, wat vanuit privacy-aspect niet wenselijk is. Het platform (of hub) dat de EU voorstelt krijgt echter ook toegang tot de data van 450 miljoen EU-burgers. Met het recente data-lek van de GGD nog vers in het geheugen, zijn divere burgerrechten- en privacy voorvechters er dan ook nog niet gerust op.
Een gezamenlijk Europees initiatief dat ook over de grenzen werkt heeft mogelijk wel meer kans van slagen. Wanneer ieder EU-land er een eigen systeem op na houdt, hoe bepaal je dan wanneer iemand wel of niet mag reizen? Voor het uitwerken van 1 Europees vaccinatiepaspoort denk Von der Leyen slechts 3 maanden nodig te hebben omdat er al de nodige ervaring is opgedaan met traceerapps: 15 lidstaten wisselen hiervoor reeds data met elkaar uit.
De echte uitdaging komt waarschijnlijk nadat de ’technische’ oplossing er is; wat mag iemand straks wel of niet met een vaccinatie? De EU-lidstaten zijn hierover nog sterk verdeeld. Waar landen als Griekenland, Portugal en Spanje duidelijk voorstander zijn, zijn Nederland en Frankrijk meer kritisch en vrezen discriminatie van de bevolking die nog niet is ingeënt. En als het ene land strengere maatregelen kent dan het andere? Kan iemand in Nederland wel naar een concert of restaurent met een vaccinatie of een negatieve test, maar niet in Frankrijk? Dit soort praktische vragen moeten nog worden beantwoord.
Green Pass zorgt voor tweedeling in Israel
Israel heeft al zo’n “Digital Green Pass” waarmee een deel van de gevaccineerde bevolking inmiddels een aantal vrijheden terugkrijgt. Hotels, zwembaden en fitenesscentra zijn open en ook sportevenementen zijn weer mogelijk. Maar alleen voor mensen met een ‘groen paspoort’. Het dragen van een mondmasker blijft overigens wel verplicht, ook al is bijna de helft van de Israelische bevolking (9 miljoen mensen) inmiddels ingeënt. Niet alleen Europa, maar ook het Verenigd-Koninkrijk en de VS kijken dan ook met veel belangstelling naar dit alternatief om uit de lockdown te komen.
Net als in Nederland, zijn in Israel de ouderen als eerste ingeënt. Deze groep krijgt dan ook als eerste haar vrijheden terug. De sportscholen en concertzalen zien vooral 50-plussers als eerste terugkeren. En niet alleen jongeren wachten nog: grote groepen Palestijnen in bezette gebieden hebben ook beperkte toegang tot een vaccin. Diverse experts en critici hebben reeds hun zorgen geuit over mogelijke discriminatie en het ontstaan van een samenleving waarin bepaalde groepen onbedoeld worden voorgetrokken.
Wat ook niet helpt is dat de Israelische overheid met het paspoort mensen probeert tot vaccinatie te bewegen en inmiddels werkt aan wetgeving die mensen zonder vaccin dwingt om elke 2 dagen een test te doen. Ook zijn er in eerder stadium al zorgen geuit over de veiligheid en was er een voorval met de Israelische corona melder in April 202 waarbij data werd gedeeld met de politie om de quarantaine te handhaven.
Introductie komt met grote (privacy) risico’s
De grote vraag die ondanks de inzet van de Green Pass nog niet is beantwoord: kan iemand die gevaccineerd is het virus wel of niet nog overdragen? En is de inzet van een vaccinatiepaspoort en het daarmee inperken van vrijheden dan wel gerechtvaardigd? Nederland en Frankrijk vrezen discriminatie van degenen die nog wachten op hun prik. En druk op burgers om zich vooral te laten vaccineren. Die druk zal waarschijnlijk nog groter worden wanneer de infrastructuur voor het vaccinatiepaspoort klaar staat. Op dat moment wordt het een extra middel om in te kunnen zetten in de strijd tegen Corona, maar de ethische en morele vragen blijven. Zelfs de WHO is skeptisch en denkt zelfs dat het kan leiden tot gevaarlijk gedrag, wanneer mensen zich bewust blootstellen aan Corona om daarna hun vrijheden weer terug te krijgen.
De inzet van een vaccinatiepaspoort wordt ondertussen steeds verleidelijker. Steeds meer mensen zijn klaar met de huidige maatregelen en dus zoeken politici naar andere middelen, die de techbedrijven maar al te graag beschikbaar stellen. Zo werd in het voorjaar van 2020 duidelijk dat meerdere Europese landen waaronder Nederland al orders hadden geplaatst voor de COVI-PASS, de techniek waarmee een digitaal immuniteitspaspoort kan worden gerealiseerd. Nog voordat er bewijs is over de voordelen, laatst staan discussie over de uitwerking en de risico’s. Het lijkt er dan ook op dat zowel Nederland als de EU vaart maken met de technische realisatie van het vaccinatiepaspoort, maar de echt moelijke vragen nog beantwoord moeten worden. Wie mag er straks wel of niet naar buiten? Hoe zorg je ervoor dat databases met 450 miljoen EU-burgers veilig blijven en niet op straat komt te liggen wie wel of net gevaccineerd is? Hoe voorkom je dat bepaalde groepen niet worden achtergesteld? En wellicht het meest belangrijk: zorgt een (digitaal) vaccinatiepaspoort wel degelijk voor meer vrijheid en veiligheid?
Prachtig artikel Bedankt voor het delen …
uitermate boeiend, uitstekend werk en als dank voor het delen van zo’n goede blog.